Soil Food Web

สิ่งมีชีวิตและจุลินทรีย์ที่มีบทบาทสำคัญอย่างยิ่งต่อระบบนิเวศน์และการดูดซึมธาตุอาหารของพืช ประกอบไปด้วย เชื้อรา แบคทีเรีย โปรโตซัว ไส้เดือนฝอย ไปจนถึงสัตว์ขาปล้องหรืออาร์โทรพอด เช่น ไรดิน แมลงหางดีด และไอโซพอด รวมถึงสิ่งมีชีวิตขนาดใหญ่ขึ้น เช่น ไส้เดือน สิ่งมีชีวิตกลุ่มนี้จะถูกเรียกรวมกันว่า 'soil food web'

เชื้อราและแบคทีเรีย

Soil food web จะทำงานอยู่ตลอดเวลาในกระบวนการย่อยสลายอินทรียวัตถุซึ่งเป็นกระบวนการทางธรรมชาติในการสร้างฮิวมัสที่เกิดขึ้นอย่างต่อเนื่อง ซึ่งฮิวมัสนี้เองเป็นตัวแปรสำคัญที่เปรียบเสมือนปุ๋ยที่ธรรมชาติผลิตขึ้นเพื่อเติมเต็มทั้งอาหารและจุลินทรีย์ดีอยู่อย่างสม่ำเสมอ

จากกิจกรรมนี้เอง ที่ทำให้ตัวแปรสำคัญในการย่อยสลายอินทรีย์วัตถุอย่างเชื้อราและแบคทีเรียเปรียบเสมือนเป็นถุงปุ๋ยขนาดเล็กในดินที่เคลื่อนที่ได้ เนื่องจากสารอาหารส่วนใหญ่ที่ได้รับจากการกินอินทรียวัตถุรวมถึงสารหลั่งจากรากพืช (root exudate) จะถูกเก็บไว้ในร่างกาย โดยส่วนเกินที่ถูกขับถ่ายออกมาจะเป็นสารอาหารในรูปแบบที่พืชสามารถนำไปใช้ได้ทันที นอกจากนี้การมีอยู่ของประชากรเชื้อราและแบคทีเรียฝ่ายดียังเป็นการช่วยป้องกันเชื้อโรคไปในตัวอีกด้วย

สารหลั่งจากรากพืช (root exudate) คืออะไร?

Root exudate เป็นของเหลวรูปแบบหนึ่งที่พืชหลั่งออกมาที่บริเวณราก มีส่วนประกอบหลักเป็น คาร์โบไฮเดรต โปรตีน และน้ำตาล ซึ่ง exudate นี้เองเป็นสิ่งที่ดึงดูดเหล่าจุลินทรีย์ และก่อให้เกิดรากฐานของความสัมพันธ์ที่สวยงามระหว่างพืชและจุลินทรีย์ในไรโซสเฟียร์ (rhizosphere บริเวณรากที่มีกิจกรรมระหว่างจุลินทรีย์และรากพืชมากที่สุด)

โดยเชื้อราและแบคทีเรียจะเป็นสมาชิกกลุ่มแรกที่ถูกดึงดูดด้วย root exudate และในขณะที่กำลังทั้งกินอาหารและขยายพันธุ์(อย่างรวดเร็ว) การปรากฏตัวของเหล่าเชื้อราและแบคทีเรียยังเป็นการดึงดูดโปรโตซัวและไส้เดือนฝอย ซึ่งเป็นจุลินทรีย์อีกกลุ่มหนึ่งจาก soil food web อีกด้วย

โปรโตซัวและไส้เดือนฝอย

ตัวแปรสำคัญทั้งในการย่อยสลายอินทรียวัตถุและการควบคุมความหลากหลาย รวมถึงสมดุลของประชากรจุลินทรีย์ เนื่องจากทั้งโปรโตซัวและไส้เดือนฝอยไม่เพียงแต่จะมากิน root exudate เท่านั้น แต่ยังกินเชื้อราและแบคทีเรียในจำนวนมหาศาล โดยของเสียจะถูกขับออกมาในรูปแบบพืชนำไปใช้ได้ทันทีอีกเช่นเคย

นอกจากนี้ทั้งเชื้อราและแบคทีเรียบางส่วนยังสามารถเกาะจับบนตัวไส้เดือนฝอยเพื่อเดินทางไปในดินได้ด้วย จึงทำให้ทั้งไส้เดือนฝอยและโปรโตซัวจึงเปรียบเสมือนตัวช่วยกระจายอาหารที่ถูกกักเก็บไว้ในเชื้อราและแบคทีเรียนั่นเอง

โดยไส้เดือนฝอยบางชนิดยังมีประโยชน์ในด้านการกำจัดศัตรูพืชได้เป็นอย่างดี เช่น สายพันธุ์ Steinernema Siamkayai ที่มีความสามารถในการทำลายตัวอ่อนของบั่วราหรือ fungus gnat ได้อย่างมีประสิทธิภาพ

อาโทรพอดส์ (arthropods)

สิ่งมีชีวิตประเภทสัตว์ขาปล้อง อีกหนึ่งกลุ่มสมาชิกที่มีบทบาทสำคัญใน soil food web เช่น ไรดิน แมลงหางดีด และไอโซพอด มักพบได้บริเวณ 1-2 นิ้วของหน้าดินหรือ top soil มีบทบาทเป็นผู้เชี่ยวชาญในการย่อยอินทรียวัตถุให้มีชิ้นเล็ก เพื่ออำนวยความสะดวกให้กับการย่อยสลายของเชื้อราและแบคทีเรีย

อาโทรพอดส์สามารถย่อยอินทรีย์วัตถุได้เป็นปริมาณมากในแต่ละวัน และแน่นอนว่าของเสียที่ถูกขับถ่ายออกมานั้น พืชจะสามารถดูดซึมไปใช้ได้ทันทีเช่นเดียวกับของเสียอื่นๆ ที่มาจากสมาชิกใน soil food web

การกินของพวกเค้ายังเป็นการควบคุมประชากรของทั้ง โปรโตซัว ไส้เดือนฝอย แบคทีเรียและเชื้อราไปในตัวอีกด้วย จึงทำให้อาโทรพอดส์ยังเป็นเปรียบเสมือนเครื่องปั่นปุ๋ยที่เดินทางไปทั่วหน้าดินพร้อมความสามารถในการกินและย่อยสลายที่ยอดเยี่ยม และคอยขับถ่ายสารอาหารในรูปแบบที่พืชนำไปใช้ได้อยู่อย่างต่อเนื่อง

ไส้เดือน

หนึ่งในสุดยอดมิตรสหายสำหรับการปลูกพืชอินทรีย์ ด้วยความสามารถในการย่อยสลายอินทรียวัตถุจำนวนมหาศาลในเวลาอันสั้น และการขับมูลไส้เดือนซึ่งอุดมด้วยสารอาหารที่พืชสามารถดูดซึมได้ง่าย การเดินทางและการพรวนดินของไส้เดือนยังช่วยให้ดินมีอากาศถ่ายเทอยู่อย่างต่อเนื่อง และช่วยหล่อเลี้ยงด้วยโครงสร้างให้ดินมีความร่วนอยู่อย่างสม่ำเสมอ

บทสรุป

Soil food web ที่มีความหลากหลายทางชีวภาพครบถ้วนสมบูรณ์ไม่เพียงแต่จะช่วยดูแลรักษาดินให้มีสุขภาพและคุณสมบัติที่เหมาะสมต่อการปลูกพืช แต่ยังเป็นปัจจัยสำคัญที่พืชจะสามารถเจริญเติบโตได้อย่างแข็งแรงอย่างเป็นธรรมชาติ รวมถึงยังมีส่วนช่วยในด้านการควบคุมเชื้อโรคและปกป้องพืชจากศัตรูพืชบางชนิดอีกด้วย